Cebula siedmiolatka
Rabarbar ogrodowy
Czy warto stosować nawozy zielone?
Czas zasiewów wreszcie nastał
Nasiona sałaty
Sałata do Polski została sprowadzona dopiero na początku XVI w. Większość odmian botanicznych sałaty wytwarza rozety liściowe lub główki osadzone na krótkiej łodydze. W zależności od sposobu użytkowania i uprawy wyróżnia się: sałatę kruchą, sałatę masłową, sałatę rzymską, sałatę liściową i sałatę łodygową. Stosuje się dwa sposoby gruntowej uprawy sałaty: z siewu do gruntu na miejsce stałe i z rozsady. Zbiór główek lub rozet liściowych wykonuje się stopniowo, w miarę ich dorastania.
Sałata głowiasta masłowa (Lactuca sativa L. var. capitata ) — jest smacznym i cennym warzywem, dostarczającym znacznych ilości witamin: A, B1, B2, C i E oraz soli mineralnych, szczególnie żelaza i wapnia. Ze względu na doceniane już obecnie wysokie wartości odżywcze i smakowe, jak i ze względu na krótki okres wegetacji oraz łatwość uprawy zarówno w gruncie, jak i pod szkłem czy folią sałata staje się i u nas jednym z podstawowych warzyw uprawianych na skalę handlową, a także na własne potrzeby w ogródkach działkowych i przydomowych. Sałata wymaga gleby żyznej, próchnicznej, pulchnej, umiarkowanie wilgotnej, nie zakwaszonej i nie bardzo alkalicznej. Na dobrze rozłożonym oborniku lub kompoście daje plony wyższe i lepszej jakości Na to samo stanowisko zaleca się wracać nie częściej niż raz lub dwa razy w ciągu 3-4 lat. Z uwagi na krótki okres wegetacji sałatę uprawia się jako przedplon, śródplon i poplon. Sałatę gruntową uprawia się albo z rozsady, albo z siewu bezpośrednio na miejsca stałe. W celu przygotowania rozsady do najwcześniejszej uprawy w gruncie nasiona sieje się w połowie lutego w pomieszczeniach, w których do skiełkowania nasion można utrzymać temperaturę 15-20°C (przy temperaturze ponad 25°C nasiona nie kiełkują) a potem obniżyć ją do 15°C w dzień i 12-13°C w nocy. W celu przyspieszenia zbiorów sałaty korzystnie jest uprawiać ją z rozsady doniczkowej. Dobrze zahartowaną rozsadę sadzi się do gruntu, gdy tylko można wejść w pole (znosi przymrozki do —6°C). Nasiona sałaty przeznaczonej na sprzęt wiosenny z gruntu wysiewa się w celu uzyskania rozsady do inspektu zimnego w marcu lub na początku kwietnia, a następnie na późniejszy zbiór — na rozsadniku do połowy lipca. Z siewu lipcowego sałatę sprząta się jesienią. Sałatę zimującą w gruncie (na wczesny zbiór wiosenny) sieje się na rozsadniku na początku września, a rozsadę wysadza do gruntu na początku października. Do wyprodukowania rozsady na obsadzenie 1 ara trzebi wysiać 4-5 gramów nasion. Zależnie od odmiany i sposobu uprawy sałatę sadzi się w rozstawie 30-40x20-25cm (odmiany późne w wyżej podanej szerszej rozstawie). Na zagonach można sadzić sałatę w 5-6 rzędów i co 20-30 cm w rzędzie. Rozsady nie należy sadzić głębiej nie rosła poprzednio, bo sałata posadzona za głęboko nie wiąże główek i łatwo gnije. Na siew sałaty bezpośrednio do gruntu gleba musi być bardzo starannie uprawiana, dostatecznie wilgotna bez skłonności do szybkiego wysychania i zbrylania się, o powierzchni dobrze wyrównanej. Nasiona w ilości 20-30 gramów na ar sieje się na głębokość około 0,5cm, w rzędy odlegle, jak podano przy sadzeniu rozsady. Konieczna jest przerywka, gdy rośliny wytworzą 3-4 liście. Sałatę masową uprawia się również w dużych ilościach w szklarniach ogrzewanych i zimnych, w tunelach foliowych oraz we wszystkich typach inspektów. Uprawa wyłącznie z rozsady. W zależności od rodzaju pomieszczenia przeznaczonego do produkcji sałaty i od zamierzonej pory zbioru nasiona sieje si w różnych terminach. Okres produkcji rozsady wynoszący około 40 dni można skrócić o 10-14 dni, stosując doświetlanie roślin lampami rtęciowymi lub jarzeniowymi. Do uzyskania rozsady na obsadzenie 100m² należy wysiać 3-4 gramy nasion. Rośliny sadzi się w rozstawie 20-25x15-20cm. Wyniki produkcji sałaty masłowej zarówno w gruncie, jak i w po-mieszczeniu zależą w bardzo dużym stopniu od doboru właściwiej odmiany, dostosowanej do miejsca i pory uprawy, zwłaszcza warunków świetlnych i temperatury. Różna bowiem jest reakcja odmian na długość dnia i temperaturę. Np. odmiany wczesne gruntowe mogą być uprawiane tylko wczesną wiosną przy krótkim dniu i niższej temperaturze — później szybko wybijają w pędy kwiatowe. Odmiany późniejsze przystosowane są do dłuższego dnia i wyższej tempera-tury — są odporne na wybijanie w pędy kwiatowe. Odmiany szklarniowe przystosowane są do wiązania główek w nie sprzyjających warunkach świetlnych.
Sałata ‘Królowa Majowych’ - odmiana selekcji krajowej do wczesnej uprawy w gruncie, a także do późniejszej uprawy w szklarniach, pod folią, w inspektach. Przy uprawie w pomieszczeniach wymaga silnego wietrzenia. Okres wegetacji 60-80 dni. Mało skłonna do przedwczesnego wybijania w pędy nasienne. Główka kulista, lekko spłaszczona z wierzchu, średnio duża, średnio twarda, dobrze zamknięta. Liście żółtawozielonkawe, brzegi liści zewnętrznego okółka zabarwione antocyjanem (czerwony nalot). Liście jędrne, dość twarde. Dość odporna na mączniaka rzekomego.
Sałata ‘Dippego’ - odmiana selekcji krajowej, najpóźniejsza, do uprawy w miesiącach letnich, bo wytrzymała na upały — nie wybija szybko w pędy nasienne. Główka szerokokulista, twarda, duża, dobrze zamknięta. Liście prawie gładkie, okółkowe i okrywające główkę żywozielone, ze słabym połyskiem, wewnętrzne żółtawozielone, dość twarde, skórzaste, lekko gorzkawe. Odmiana ulega mączniakowi rzekomemu.
Sałata głowiasta krucha (Lactuca sativa L. var. capitata) - tworzy bardzo duże główki o średnim ciężarze około 800 gramów, ścisłe, o liściach okrągławych w kształcie muszli ostrygi na skutek silnego, łukowatego wygięcia nerwu głównego. Liście są mniej lub więcej fryzowane, jasno- lub ciemnozielone, jędrne, kruche, soczyste, smaczne, o dużej wartości odżywczej (sole mineralne, zwłaszcza wapń, żelazo oraz witaminy A, B1, B2, C. E), tak jak sałaty masowej. Główki są wytrzymale na transport i krótkotrwale przechowanie. Sałata krucha odporna jest na drugi dzień i wyższą temperaturę, nie wybijając w tych warunkach w pędy nasienne, może więc być uprawiana na późniejszy okres wiosenny oraz letni, a także jesienny z siewu czerwcowego. Przez wprowadzenie do uprawy gruntowej sałaty kruchej przeciwdziała się sezonowości produkcji spożycia sałaty. Najlepsze do jej uprawy są gleby gliniasto-piaszczyste, próchniczne, w dobrej kulturze, dostatecznie wilgotne, nie zakwaszone. Wysokie i dobrej jakości plony uzyskuje się na rozłożonym oborniku lub kompoście danym jesienią. Sałatę kruchą uprawia się z rozsady lub siewu wprost do gruntu. Na najwcześniejszy zbiór wysiew w lutym, a następnie od marca do polowy kwietnia i od polowy maja tylko do polowy czerwca ze względu na dłuższy okres wegetacji. W celu otrzymania około 1000 sztuk rozsady do obsadzenia 1 ara trzeba wysiać 2 gramy nasion. Rośliny sadzi się w rozstawie 45-50 x35 cm, nie głębiej niż rosy w inspekcie lub na rozsadniku. Przy wysiewie sałaty wprost do gruntu gleba musi mieć dobrą struktur i odpowiednią wilgotność. Nasiona wysiewa się w ilości 1 5-20 gramów na ar w takim samym czasie (oprócz siewu w lutym), jak przy produkcji z rozsady. Rozstawa rzędów, jak przy sadzeniu rozsady. W rzędzie rośliny po wzejściu przerywa sic, pozostawiając w odstępach 30-35cm.
Sałata liściowa (sałata rozetowa), (Lactuca sativa L.) - nie tworzy główek tylko duże rozety liściowe. W miarę rozwijania się liści można je stopniowo obrywać do spożycia, stad często nazwa sałata „skubana". Nawet po wybiciu pędu nasiennego (wysokości ok. 50cm) liście wyrastające na nim są delikatne i smaczne. Wartość odżywcza, jak sałaty głowiastej. Salata liściowa jest warzywem amatorskim i nadaje się do uprawy w ogródkach działkowych i przydomowych. Urozmaica dobór wczesnych warzyw. Wymagania glebowe i nawozowe takie, jak sałaty głowiastej. Dobrze rośnie w miejscach słonecznych, osłoniętych. Nasiona wysiewa sic od polowy lutego (do skrzynek) do polowy kwietnia (na rozsadniku lub wprost do gruntu). Rozstawa rzędów 30cm, w rzędzie sadzi się rozsady lub przerywa rośliny co 20-25cm.
Sałata łodygowa (szparagowa, głąbiki krakowskie), (Lactuca sativa L. var. augustana L. H. Bailey) — jest warzywem wybitnie amatorskim. Uprawiana jest dość powszechnie w Krakowskiem, stąd nazwa głąbik krakowski. Częścią użytkową głąbika są zgrubiale, mięsiste i soczyste dolne, nie rozgałęzione części pędów nasiennych, zebrane przed zdrewnieniem, czyli najpóźniej w okresie formowania sic pączków kwiatowych. Spożywa się je na surowo lub kwaszone jak ogórki albo po ugotowaniu jak szparagi. Wymagania glebowe głąbika są mniejsze nie sałaty. Ponieważ wrażliwy jest na upały i suszę, powodujące szybkie drewnienie pędów, najlepiej jest uprawiać go wczesną wiosną lub na zbiór jesienią. Nasiona można siać wprost do gruntu, na rozsadniku, a do produkcji wczesnowiosennej do inspektu w połowie marca. Na zbiór jesienny nasiona wysiewa się w końcu czerwca i początku lipca. Głąbik uprawia sic w rozstawie 30-40x 25-30cm. Okres od wysiewu do zbioru roślin wynosi 10-14 tygodni. Do przy-gotowania rozsady na obsadzenie 1 ara potrzeba 3-4 gramów nasion. Korzystniejsza jest uprawa głąbika z rozsady, bo z siewu wprost do gruntu szybciej wybija w pędy nasienne i są one cieńsze, bardziej łykowate, o mniejszej wartości smakowej.
Sałata rzymska (endywia letnia), (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.) - zwana również endywią letnią, tworzy duże, owalne, dość luźne główki. Wydłużone liście są kruche, soczyste, z lekką goryczką, ale bardzo smaczne, mniej delikatne niż sałaty masłowej. Ze względu na łamliwość liści i na złe przystosowanie do transportu, sałata rzymska nadaje się przede wszystkim do uprawy w ogródkach działkowych i przydomowych na okres letni. Odporna na długi dzień i wyższe temperatury, nie wybija tak szybko w pędy nasienne. Wymaga gleby żyznej, próchnicznej, dostatecznie wilgotnej, stanowiska ciepłego, słonecznego. Dobre wyniki daje przy jej uprawie zasilanie pogłówne i podlewanie. Sałatę rzymską najlepiej jest uprawiać z rozsady. Nasiona wysiewa się od początku kwietnia do końca maja, a nawet do początku czerwca. Okres przygotowania rozsady trwa około 4 tygodni. Rozsadę sadzi się w rozstawie 30x20cm. Do otrzymania rozsady na obsadzenie 1 ara trzeba wysiać około 4 gramów nasion. Okres wegetacji około 3 miesięcy.