Cebula siedmiolatka pochodzi z Azji, a do Europy została przywieziona prawdopodobnie w średniowieczu z Syberii. W Azji dalej występuje w stanie dzikim i nazywana jest japońskim porem, natomiast w Ameryce zieloną cebulką.
KILKA SŁÓW O SIEDMIOLATCE
Jest to warzywo wieloletnie. Nazwana siedmiolatką ze względu na fakt, iż na tym samym miejscu może rosnąć wiele lat, jednak najczęściej siedem. Wytwarza dużą ilość odrostów, które tworzą kępy o dużej ilości szczypioru. Ma liście podobne do cebuli zwyczajnej o jasnozielonej lub ciemnozielonej barwie. Siedmiolatka nie zawiązuje zgrubiałych cebul, tworzy kępki roślin, które są bardziej podobne do pora. W zależności od odmiany osiąga wysokość od 50 do 70cm. W kolejnych latach uprawy wytwarza pędy kwiatostanowe. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Ma białe kwiaty zebrane w kuliste kwiatostany. Jej nasiona są trochę mniejsze od nasion cebuli zwyczajnej. Ścinanie kwiatostanów powoduje, że liście zachowują dłużej delikatny smak.
Znane są odmiany o białej i czerwonej barwie - RED TOGA podziemnych zgrubień. Częścią jadalną są wybielone, wydłużone łodygi z podziemnymi cebulami i liście (szczypior). W Polsce uprawiana jest głównie dla szczypioru, który ma bardzo dobry smak - łagodniejszy niż szczypior cebuli zwyczajnej i wspaniały aromat. Ceniona jest za długą trwałość podczas przechowywania.
Wartość odżywcza siedmiolatki jest duża. Zawiera witaminę C oraz witaminy A, PP, witaminy z grupy B oraz sole mineralne potasu i wapnia, kwas nikotynowy, a także flawonoidy, które działają antybakteryjnie, przeciwzapalnie, antyalergicznie, przeciwrakowo i pozytywnie wpływają na układ krwionośny.
Siedmiolatka ma zastosowanie w kuchni i lecznictwie. Może być wykorzystywana do robienia sałatek, surówek, twarożku, dodawana jest do zup, zapiekanek, a także do ozdabiania potraw i kanapek lub do ich przyprawiania.
Roślina ta posiada także walory dekoracyjne i może być stosowana do nasadzeń w ogrodach ziołowych i skalnych oraz na rabatach jako roślina ozdobna wraz z innymi ozdobnymi roślinami jednorocznymi i bylinami.
CO WARTO WIEDZIEĆ PRZED WYSIANIEM SIEDMIOLATKI?
Cebula siedmiolatka doskonale czuje się, gdy ma za sąsiadów: pomidory, marchew, buraki, ogórki, koper, róże i rumianek. Jej obecność wywiera negatywny wpływ na takie rośliny jak: kalafior, fasola, groch, lucerna, nie powinna zatem rosnąć obok. Siedmiolatka źle znosi konkurencję, dlatego pole przygotowane pod uprawę siedmiolatki powinno być dobrze odchwaszczone.
Siedmiolatka jest bardzo odporna na mróz. Może rosnąć w temperaturze poniżej zera. Podobno łatwo znosi temperatury nawet do -40°C. Zielone liście, wytrzymują przymrozki do -6°C. Wymaga znacznie niższej temperatury niż inne cebule. Wystarczy jej temperatura 11-12°C, natomiast cebula zwyczajna potrzebuje co najmniej 20°C!
Dobrze rośnie na słonecznym stanowisku, nie przeszkadza jej jednak zacienienie. Nie szkodzą jej wysokie temperatury - ponoć może być uprawiana nawet w tropikach. Liście utrzymują swoją formę i wartości pozostawione zimą w polu i zasypane śniegiem. Ma podobne wymagania glebowe jak cebula i por. Wymaga gleby żyznej, wilgotnej o dobrej przepuszczalności, z uregulowaną gospodarką wodną i starannie przygotowanej. Preferuje te o pH=6,5–7,5, ale toleruje także te o odczynie pH=4,9–6,5. Lepiej rośnie na wilgotnych glebach, ponieważ podczas suszy szczypior staje się twardy i suchy.
Najlepiej uprawiać ją w pierwszym roku po oborniku, gdyż potrzebuje intensywnego nawożenia organicznego przed siewem oraz mineralnego w trakcie wzrostu roślin.
Przed założeniem uprawy należy zrobić orkę i pole zbronować, by spulchnić glebę. Przed sadzeniem zaleca się nawieźć pole obornikiem w dawce 30 t/ha oraz w następnych latach zastosować nawozy mineralne w ilości 60–80 kg N, 130–150 kg P2O5 i 160–180 kg K20 na hektar. Uważa się jednak, że siedmiolatka nie wymaga intensywnego nawożenia.
JAK UPRAWIAĆ CEBULĘ SIEDMIOLATKĘ?
Siedmiolatkę uprawia się zwykle tylko amatorsko w ogródkach lub w gospodarstwach na małych powierzchniach. Można uprawiać ją w pojemnikach na balkonach i tarasach lub w doniczkach na parapecie kuchennym.
Siedmiolatkę uprawia się poza płodozmianem.
- Z siewu nasion wprost do gruntu,
Nasiona wysiewa się w kwietniu, w rzędy odległe od siebie o 30cm, na głębokość 1-2cm. Przyjmuje się, iż norma wysiewu to 3-4 kg/ha. Siewki dobrze znoszą przymrozki. W następnym roku przerywa się rośliny i pozostawia w odległości 15–20cm. Wschody pojawiają się już po 14–20 dniach od siewu. Można też siać na przełomie września i października wtedy zbiór będzie w kolejnym roku.
Bardzo łatwo rozsiewa się sama w promieniu 1-2m, tworzy dużo nasion, które dobrze kiełkują i utrzymują zdolność kiełkowania przez ok. 4 lata.
- z rozsady
Uprawiając siedmiolatkę z rozsady, wysiewamy nasiona w ilości 2-4 g/m2 w kwietniu. W czerwcu sadzi się rozsadę na miejsce stałe, w rozstawie 30 x 20cm, po 3 rośliny w jednym miejscu. Uprawiana na rozsadniku o powierzchni 350–500m2 może dać sadzonki pozwalające obsadzić hektar pola. Można też wysiać nasiona do skrzynek wypełnionych mieszaniną torfu z piaskiem.
- wegetatywnie przez podział kęp
Przy wegetatywnym rozmnażaniu dzieli się kępy wiosną lub jesienią (III-VI i VIII, najlepiej w IV i V) na pojedyncze rośliny i takie sadzi w rozstawie jak przy uprawie z rozsady.
Jeśli chcemy uzyskać siedmiolatkę o wydłużonym pędzie, przypominającą pora musimy rośliny kilkakrotnie podczas wzrostu obsypać ziemią. Rośliny posadzone w szeroko rozstawionych rzędach obsypujemy do połowy ich wysokości, jednak niezbyt wysoko, gdyż może to znacznie ograniczyć wzrost roślin. Pierwszy raz obsypujemy rośliny małą ilością ziemi, gdy rośliny zaczynają grubieć - około trzy tygodnie po wysadzeniu rozsady i robimy to 3-4 razy. Ostatni raz na miesiąc przed zbiorem. Każdorazowe obsypanie pozwala na uzyskanie zgrubiałego pędu dłuższego o 5-10cm, czyli otrzymujemy wybielone, zgrubiałe pędy o długości około 25-30cm, o znacznie delikatniejszym smaku. Zbiór prowadzimy od września do późnej jesieni.
KIEDY ZBIERAĆ CEBULĘ SIEDMIOLATKĘ?
Zbiór rozpoczynamy wczesną wiosną, gdy szczypior osiągnie 20-30cm. Ponowny zbiór jest możliwy po upływie miesiąca i trwa do jesieni. Przeciętny plon szczypiorku to 2kg z 1m2. Często obcinany szybko odrasta i obficie plonuje. Najsmaczniejszy jest do kwitnienia do czerwca.
JAKIE ZABIEGI PIELĘGNACYJNE LUBI SIEDMIOLATKA?
Do obowiązkowych zabiegów pielęgnacyjnych należy regularne spulchnianie gleby i odchwaszczanie, ponieważ cebula nie lubi konkurencji. Konieczne jest też podlewanie, ale bez nadmiaru wody oraz zasilanie składnikami pokarmowymi w okresie wzrostu od IV-VIII raz w miesiącu najlepiej nawozami naturalnymi. Na zimę liście zasychają a cebula zimuje pod ziemią. Nie trzeba jej okrywać.
CHOROBY I SZKODNIKA ATAKUJĄCE CEBULĘ SIEDMIOLATKĘ
W zasadzie jest odporna na choroby i szkodniki. Należy jednak co kilka lat zmieniać miejsce sadzenia, aby ograniczyć możliwość porażeń przez choroby i szkodniki. Porażana jest przez te same choroby i szkodniki, co cebula zwyczajna, m.in. śmietkę cebulankę, wciornastki, niszczyka zjadliwego, mączniaka rzekomego, zgnilizny. Niektóre ekotypy siedmiolatki nie są atakowane przez śmietkę cebulankę. Po zauważeniu objawów chorób należy stosować zalecane środki bądź usuwać z pola porażone rośliny lub ich części.
Siedmiolatka bywa często zjadana przez ślimaki, dlatego cebule powinny być sadzone dość głęboko.
JAKĄ ODMIANĘ CEBULI SIEDMIOLATKI WYBRAĆ?
Tworzy białe zgrubienia przechodzące w jasnozielony szczypior. Zawiera dużo witamin i składników odżywczych. Znakomicie nadaje się na kanapki, do sałatek i do potraw jajecznych. W pierwszym roku uprawy szczypior uzyskujemy latem, w latach następnych już od wczesnej wiosny. Odmiana polecana na zbiór pęczkowy.
Tworzy białe zgrubienia przechodzące w zielony, soczysty i delikatny szczypior o dość łagodnym smaku. Przeznaczona do uprawy w gruncie oraz w nieogrzewanych osłonach. Wysiew w kwietniu do inspektu lub na rozsadniku. Wysadzanie rozsady do gruntu w czerwcu. Można siać wprost do gruntu od wiosny do połowy lipca w rzędzie co 30 cm, następnie przerwać co 20cm. Użytkuje się szczypior. Preferuje glebę żyzną i przepuszczalną. W pierwszym roku uprawy szczypior uzyskuje się latem, w latach następnych już od wczesnej wiosny. Odmiana polecana na zbiór pęczkowy.
Cebula siedmiolatka ‘Red Toga’
Odmiana wytwarzająca zgrubienia o czerwono-fioletowej brawie przechodzące stopniowo w zielone, rurkowate liście. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, w glebie bogatej w próchnicę, przepuszczalnej, o odczynie obojętnym. W jednym miejscu może rosnąć ok 4-5 lat. Rozrasta się silnie tworząc kępki. Formą użytkową jest delikatny, soczysty szczypior, który w pierwszym roku uprawy otrzymujemy latem, zaś w latach następnych już od wczesnej wiosny.
Jolanta Kowalska
Inspektor Plantacyjny PNOS